به گزارش دیدارمدیا؛ شورای امنیت قطعنامه‌ای را برای الزام ایران به ارائه دسترسی برای به اماکن مورد نظر آژانس صادر کرده است. پس از آن سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس همزمان با تنظیم قطعنامه ای در شورای حکام و تایید آن از سوی این شورا در رابطه با برنامه اتمی ایران روز جمعه با صدور بیانیه مشترک پایبندی خود را به برجام اعلام نمودند اما در عین حال خواستار ادامه تحریم تسلیحاتی ایران تا سال ۲۰۲۳ شدند. اعلام موضعی متناقض که نشان از آغاز بازی خطرناک و پیچیده علیه ایران دارد.
ایران اینترنشنال در گزارشی خبری در همین باره و با تیتر "توضیح نقشه آمریکا برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی علیه ایران"، می نویسد: «نقش گوترش و آژانس/ بعد از انتشار فرازهایی از گزارش گوترش به شورای امنیت و تاکید بر منشا ایرانی موشک‌ها و پهپاد‌های مهاجم به عربستان سعودی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی دبیرخانه سازمان ملل را به نداشتن ظرفیت و مهارت فنی لازم و دبیرکل را به نداشتن صلاحیت برای مداخله متهم کرد.
دبیرخانه سازمان ملل به‌رغم نداشتن امکانات و ظرفیت‌های فنی لازم و کافی برای داخل شدن در همه رویداد‌های امنیتی و نظامی، از جمله تعیین منشا حملات هوایی ماه سپتامبر سال گذشته علیه تاسیسات نفتی عربستان سعودی، می‌تواند کارشناسان مستقل و مطلع را مامور انجام تحقیق‌های مورد‌نظر کند یا بررسی‌های لازم را به موسسات مورد‌اعتماد خارج از کادر اداری و فنی‌اش واگذار کند. نتیجه عملکرد گروه‌های فنی و متخصصی را که سازمان ملل مامور بررسی این پرونده کرده بود می‌توان در تفاوت دو گزارش دبیرکل سازمان ملل در فاصله دسامبر گذشته تا ماه ژوئن جاری مشاهده کرد.
در پرونده اتمی ایران، که از زمان تصویب نخستین قطعنامه تنبیهی شورای امنیت (قطعنامه شماره ۱۶۹۶، مصوب ۳۱ ژوییه ۲۰۰۶ در رابطه با از‌سرگیری فعالیتهای غیرمجاز هستهای، به‌خصوص غنی‌سازی اورانیوم) وارد مرحله تازه‌ای شد، دبیرکل سازمان ملل نقش هماهنگ‌کننده زیر‌مجموعه‌های این نهاد جهانی را ایفا می‌کند.»
در ادامه این گزارش آمده است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یکی از نهادهای زیر‌مجموعه سازمان ملل و مسئول نظارت بر منع گسترش سلاح‌های اتمی در جهان و همچنین، کمک به توسعه همکاری‌ها برای استفاده صلح‌آمیز از ظرفیت‌های هستهای است.
دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با برنامه‌های اتمی ایران دارای نقش اجرایی است و گزارش‌های فصلی او در این مورد ابتدا در اختیار شورای حکام قرار می‌گیرد و ماحصل گزارش‌ها هر سال دو بار، به‌عنوان سند پایبندی ایران به ضوابط ایمنی، به دبیرکل سازمان ملل نیز داده می‌شود.
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که توافق جامع اتمی ۱۴ ژوییه سال ۲۰۱۵ (برجام) اعتبار حقوقی‌اش را مدیون آن است، در صورت اجرای کامل تعهدهای پذیرفته‌شده، بخش نخست تحریمهای نظامی شورای امنیت علیه ایران می‌تواند پنج سال پس از اجرایی شدن توافق، از ۱۸ اکتبر سال جاری لغو و خرید‌و‌فروش اقلامی از سلاح‌های غیر‌اتمی و غیر‌موشکی برای ایران مجاز شناخته شود.
در توافق اتمی امضا‌شده، با پیش‌بینی امکان تخلف از تعهدها، فصلی برای رسیدگی به اختلاف در اجرای تعهدهای برجام در نظر گرفته شده است که از آن به‌عنوان «مکانیسم ماشه» یاد می‌شود، روالی که می‌تواند در فاصله ۶۰ روز به بازگشت تمام قطعنامه‌های لغو‌شده شورای امنیت علیه ایران منجر شود.
هر یک از اعضای گروه ناظر بر اجرای برجام، مرکب از پنج عضو ثابت شورای امنیت (بریتانیا، روسیه، فرانسه، چین و آمریکا) به‌علاوه آلمان و اتحادیه اروپا، در صورت اعتراض به عملکرد ایران، و متقابلا ایران، در صورت اعتراض به پایبند نبودن طرف‌های دیگر به تعهدها، می‌توانند با توسل به مکانیسم حل اختلاف، موضوع را پیگیری کنند.
در صورت به نتیجه نرسیدن و باقی ماندن موضوع اختلاف، وضعیت ایران به شرایط پیش از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بازمیگردد؛ به عبارت دیگر، تمام تحریمهای لغو‌شده خودکار بازمیگردد، فرایندی که استفاده از حق وتوی اعضای دائمی شورای امنیت نیز قادر به متوقف کردن آن نیست.
به این دلیل ساده و به‌منظور پرهیز از تبعات قانونی آن، که تنها متوجه ایران است و نه هیچ کشور دیگری، جمهوری اسلامی با وجود اعتراض به رفتارهای آمریکا و متهم کردن مکرر واشینگتن به سر باز زدن از اجرا تعهدهای مندرج در برجام، هرگز اقدامی برای فعال کردن مکانیسم حل اختلاف صورت نداد و در عوض، به اقدامهای تلافی‌جویانه و کاهش پلکانی تعهدهای خود متوسل شده که آشکارا با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است.
برای مقابله با اقدامهای جمهوری اسلامی که عملا فاصله ایران با ظرفیت آزمایش اتمی را از یک سال به اندکی بیش از چهار ماه تقلیل داده است، آمریکا سیاست پیچیده‌ای در پیش گرفته که بخشی از آن دیپلماسی روی صحنه و بخش بزرگ‌تری دیپلماسی با چراغ خاموش است.»
ایران اینترنشنال در پایان می نویسد: «مرحله نخست دیپلماسی آشکار و روی صحنه آمریکا برای پیشگیری از لغو تحریمهای تسلیحاتی ایران، تدوین طرح قطعنامه‌ای است که پیش‌نویس آن ماه گذشته در اختیار عربستان سعودی، امارات متحده عربی و چند کشور اروپایی قرار گرفت و هفته گذشته، به روسیه هم داده شد. در صورت تصویب قطعنامه یاد‌شده در شورای امنیت، تحریمهای تسلیحاتی ایران، بدون محدودیت زمانی، تمدید می‌شوند.
در صورت ناموفق ماندن قطعنامه در شورای امنیت، آمریکا به‌دنبال پیگیری مکانیسم ماشه است که پیش‌تر، سه کشور اروپایی اعلام کردند فعال است ولی هرگونه اقدام و پیگیری رها شده است. این سه کشور اروپایی جمعی یا انفرادی می‌توانند مکانیسم ماشه را برای بردن پرونده ایران به شورای امنیت و بازگرداندن تمام تحریمهای لغو‌شده، از جمله تحریمهای تسلیحاتی، پیگیری کنند.
آمریکا مدعی است که با وجود اعلام خروج از برجام، در جایگاه عضو ثابت شورای امنیت حق مداخله در پرونده اتمی ایران را دارد و حتی ممکن است در صورت لزوم، به‌صورت موقت به توافق اتمی برگردد.»
رسانه یاد شده در گزارش خبری دیگری با عنوان "پمپئو: ایران تمام اطلاعات و دسترسی‌های لازم را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بدهد"، می نویسد: «مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا، با اشاره به تقاضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران برای همکاری فوری با بازرسان این آژانس گفت وظایف ایران مشخص است و «تهران باید تمام اطلاعات و دسترسی‌های لازم را به آژانس بدهد.»
در بیانیه‌ای که وزارت خارجه آمریکا روز جمعه صادر کرده آمده است: «در صورتیکه ایران به این تعهدات عمل نکند جامعه جهانی باید آماده اتخاذ اقدام بیشتری باشد».
وزیر خارجه آمریکا در این بیانیه این سوال را مطرح کرده که «ایران چه چیزی را از آژانس بین المللی انرژی اتمی پنهان می‌کند؟
این بیانیه بر تعهد آمریکا مبنی بر جلوگیری از ایران در دستیابی به راه‌های ساخت سلاح هستهای تاکید کرده و گفت که ایالات متحده در همکاری با شورای حکام آژانس حمایت‌های لازم را از این سازمان به عمل خواهد آورد.
وزارت خارجه آمریکا با اشاره به وظیفه قانونی ایران در پاسخگویی و ارائه دسترسی به آژانس گفت: «با توجه به سابقه ایران در تلاش‌های مخفیانه هستهای، ضروری است که ایران به صورت مشخص ثابت کند که به طور دائم چنین فعالیت‌هایی را کنار گذاشته است.»
این بیانیه افزود: «ما به دنبال یک راه حل جامع دیپلماتیک در برخورد با نگرانی‌های هستهای مرتبط با ایران هستیم. چنین راه‌حلی باید بر مبنای راستی‌آزمای موثر شکل بگیرد.»
رادیو پیام اسرائیل نیز در همین زمینه گزارشی خبری را تحت عنوان "قطعنامه شورای حکام بر علیه برنامه اتمی رژیم،تاکید اروپا بر پایبندی به برجام و تمدید تحریم تسلیحاتی رژیم"، منتشر کرده که اهم مطالب درج شده در آن از این قرارند:
• سه کشور:فرانسه ، آلمان و انگلیس همزمان با تنظیم قطعنامه ای در شورای حکام و تایید آن از سوی این شورا در رابطه با برنامه اتمی رژیم روز جمعه با صدور بیانیه مشترک پایبندی خود را به برجام اعلام نمودند اما در عین حال خواستار ادامه تحریم تسلیحاتی رژیم تا سال ۲۰۲۳ شدند.
• طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیرو توافق هستهای با ایران صادر شد، تحریم تسلیخاتی جمهوری اسلامی روز ۲۷ مهر ماه امسال پایان می‌یابد. ایالات متحده اما پیش از این تاکید کرده بوذ که این تحریم‌ها باید تمدید شود.
• بیانیه سه کشور اروپایی با اشاره به این قطعنامه می‌گوید: «به نظر ما برچیده شدن این تحریم‌ها پیامدهای اساسی برای امنیت و ثبات منطقه دارد و اروپا ممنوعیت صادرات تکنولوژی موشکی و تسلیحات اروپا به ایران را تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داد.»
• با این حال وزرای خارجه این سه کشور از تهدید آمریکا برای توسل به مکانیسم ماشه در صورت تمدید تسلیحاتی ایران استقبال نکرده و هشدار داده‌اند که این اقدام نتایجی جدی خواهد داشت که با تلاش‌های اروپا برای حفظ برجام در تضاد است.
• مکانیسم ماشه، سازوکاری برای حل اختلافات در برجام است که بر اساس آن، اگر ایران به تعهداتش عمل نکند، طرف‌های دیگر توافق می‌توانند پرونده را به شورای امنیت بازگردانند و تحریم‌ها علیه تهران را از سربگیرند. ایران و دیگر طرف‌های برجام می‌گویند آمریکا از این توافق خارج شده و امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
• بیانیه سه قدرت اروپایی که نسخه‌ای از آن روز جمعه ۳۰ خرداد در وبسایت وزارت خارجه بریتانیا منتشر شد، می‌گوید جلوگیری از اشاعه تسلیحات هستهای و اطمینان از عدم دستیابی ایران به بمب هستهای یکی از مهم‌ترین اهداف اروپا است و برجام یکی از ابزارهای کلیدی برای نیل به این هدف است که به همین خاطر اروپا بر حفظ آن تاکید دارد.
• این بیانیه بعد از تصویب قطعنامه توبیخی شورای حکام آژانس بین‌المللی اتمی علیه ایران به اتهام عدم همکاری با آژانس صادر شده است. قطعنامه شورای حکام نیز توسط بریتانیا، آلمان و فرانسه تهیه شده بود و با ۲۵ رأی موافق، ۲ رأی مخالف (چین و روسیه) و ۷ رأی ممتنع تصویب شد.
• سه کشور اروپایی عضو برجام در ادامه بیانیه خود از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هستهای و اعمال تحریم علیه ایران اظهار تاسف کرده و گفته‌اند این کشورها به برجام «تعهد کامل دارند» و یکی از شواهد آن نیز ایجاد ساز و کار مالی تجارت با ایران، موسوم به «اینستکس» است که «به صورت کامل راه‌اندازی شده و انتقالات مالی را انجام می‌دهد».
کیهان لندن نیز در گزارش خبری خود با عنوان "روسیه: ایران درخواست آژانس برای بازرسی را بدون کوچکترین وقفه برآورده کند"، به مطالب ذیل پرداخته است:
• اولیانوف در جلسه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی از دبیرخانه آژانس و ایران دعوت کرده فوراً به گفتگو بپردازند و به نتیجه مثبت دست بیابند.
• او همچنین تاکید کرده «ایران مطابق با پروتکل الحاقی که به صورت داوطلبانه در قلمروش اجرا می‌شود باید خواسته آژانس را بدون کوچکترین وقفه‌ای برآورده کند».
• کاظم غریب‌آبادی نماینده رژیم ایران در آژانس در واکنش به تصویب این قطعنامه گفت «جمهوری اسلامی قطعنامه شورای حکام را کاملاً رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد». او قطعنامه شورای حکام را «زیاده‌طلبی و فزون‌خواهی» دانست و ادعا کرد «هیچ ارتباطی با واقعیت‌های فنی ندارد». او همچنین به رسانه‌ها گفته «قطعنامه شورای حکام الزام‌آور نیست».
• رژیم ایران پیش از این گفته بود اجازه دسترسی به دو سایت اتمی را نخواهد داد.
• گرچه آمریکا از قطعنامه توبیخی اروپا حمایت کرد اما روزنامه «وال‌استریت ژورنال» می‌نویسد واشنگتن خواستار لحنی قوی‌تر علیه اقدامات و کارشکنی‌‌های جمهوری اسلامی بود. در گزارش این روزنامه تاکید شده صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی مسیری برای ارسال ارجاع پرونده اتمی ایران به شورای امنیت خواهد بود.
• آمریکا تما توان خود را به کار گرفته تا تحریمهای تسلیحاتی جمهوری اسلامی را که قرار است در اکتبر ۲۰۲۰ لغو شوند، به مدت نامحدود تمدید کند.
• با توجه به نتایج رای‌گیری در روز جمعه دفتر وزارت خارجه انگلیس اعلام کرد وزرای امور خارجه فرانسه، انگلیس و آلمان برای بحث و گفتگو در مورد ایران در برلین ملاقات خواهند کرد.
• این گفتگوها از نخستین جلساتی است که دیپلمات‌های ارشد اروپا پس از آغاز بحران کُرونا در آن شرکت می‌کنند. قرار است در این نشست درباره یافتن راه حل دیپلماتیک برای مقابله با تشدید تنش‌ها و وادار کردن ایران به انجام تعهداتش مذاکره شود.
رسانه یاد شده در گزارشی دیگر با عنوان "شورای حکام قطعنامه توبیخی اروپا علیه رژیم ایران را تأیید کرد"، به این مطالب پرداخته است:
• یک روز پیش از این، وانگ گان نماینده چین در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین گفته بود سیاست‌های یکجانبه آمریکا و خروج از برجام عامل تشدید تنش‌ها بر سر پرونده اتمی جمهوری اسلامی ایران است.
• به گزارش رویترز، وانگ در بخشی از سخنان خود در ویدئوکنفرانس گفت: «چین نگرانی عمیق خود را از اصرار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای قضاوت شتابزده در مورد عدم دسترسی بازرسان از سوی ایران و انتشار گزارش در مورد آن اعلام می‌کند».
• دیپلمات‌ها می‌گویند روسیه متحد رژیم ایران به هیئت مدیره آژانس گفته است که نیازی به تصویب قطعنامه نیست، اما دولت کمونیست چین به صراحت با صدور قطعنامه در این زمینه مخالفت کرده است.
• بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران با بازرسان این نهاد همکاری نمی‌کند و اجازه دسترسی به دو سایت مشکوک را نمی‌دهد. همچنین تهران هنوز به پرسشهای آژانس در مورد کشف آثار اورانیوم در شماری از سایت‌های ایران پاسخی نداده است.
• وتوی قطعنامه توبیخی فرانسه، آلمان و انگلیس در مورد فعالیتهای مشکوک جمهوری اسلامی حتی اگر به تصویب این قطعنامه نیز منجر نشود زمینه‌ساز فعال شدن «مکانیسم ماشه» خواهد شد که در آن رأی مخالف مسکو و پکن تاثیری نخواهد داشت و پرونده اتمی رژیم ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده می‌شود.
• جمهوری اسلامی از ماه‌ها پیش به تلافی فعال نشدن سیستم مالی «اینستکس» نقض برجام را آغاز کرد و ذخایر و فعالیت برای غنی‌سازی بیشتر اورانیوم را افزایش داد و دسترسی بازرسان به سایت‌ها را محدود کرد. رژیم ایران پیش‌بینی کرده بود که این اقدامات با واکنش غربی‌ها روبرو خواهد شد بنابراین باج دادن به روسیه و چین به امید پشتیبانی این دو کشور در نهادهای بین‌المللی از مدت‌‌ها قبل شروع شده بود از جمله ادامه پروازهای ماهان به شهرهای چین با وجود شیوع کُرونا در هر دو کشور.
• روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی نوشت دیپلمات‌های اروپایی به دنبال راهی برای تمدید محدود تحریمهای تسلیحاتی جمهوری اسلامی هستند که هم تا حدودی آمریکا را راضی کند و هم مانع از وتوی روسیه و چین در شورای امنیت شود. درواقع اروپا میخواهد از یکسو مانع نابودی برجام شود و از سوی دیگر تحریمهای تسلیحاتی ایران را تمدید کند.
• وال استریت ژورنال نوشت «دیپلمات‌های اروپایی در مجموع تهدیدهای ناشی از لغو تحریمهای تسلیحاتی ایران را کم‌اهمیت می‌دانند و معتقدند مشکلات اقتصادی شدید ایران مانع از آن خواهد شد که این کشور بتواند تسلیحات زیادی خریداری کند».
• جمهوری اسلامی تهدید کرده اگر تحریمهای تسلیحاتی تمدید شود گزینه خروج از برجام و خروج از NPT را بررسی خواهد کرد.
• در این میان، مارک فیتز پاتریک مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) و معاون پیشین وزارت خارجه آمریکا به خبرگزاری مهر گویا گفته است «آژانس علیه ایران قطعنامه صادر نخواهد کرد» و «تحریمهای تسلیحاتی تمدید نخواهد شد».
• شروط بربادرفته علی خامنه‌ای برای ماندن در برجام
• علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در خرداد ۹۷ در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام به تقلید از دونالد ترامپ و آمریکا، برای ماندن جمهوری اسلامی ایران در برجام شرط گذاشت:
• سه کشور اروپایی [بریتانیا، فرانسه و آلمان] باید ثابت کنند بیصداقتی و بدعهدی گذشته را نخواهند داشت؛ در دو سال گذشته آمریکا بارها برجام را نقض کرده و اروپاییها ساکت مانده‌‌‌اند، حالا اروپا باید آن سکوت را جبران کند.
• آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است و اروپا باید یک قطعنامه علیه نقض آمریکا صادر کند.
• اروپا باید متعهد شود که بحث موشکی و منطقهای جمهوری اسلامی را مطرح نخواهد کرد.
• اروپا باید با هر گونه تحریم جمهوری اسلامی مقابله کند و مقابل تحریمهای آمریکا به صراحت بایستد.
• اروپاییها باید فروش کامل نفت ایران را تضمین کنند. چنانچه آمریکاییها توانستند به فروش نفت ایران ضربه بزنند، جمهوری اسلامی باید بتواند آن مقدار نفت را که میخواهد بفروشد.
• اروپاییها تضمین بدهند که نفت ایران را بخرند.
• بانک‌‌‌‌های اروپایی باید تجارت با جمهوری اسلامی را تضمین کنند. «ما با این سه کشور دعوا نداریم، اما اعتماد نداریم به آنها؛ آن هم متکی است به سابقه‌‌‌‌شان.»
• اگر اروپاییها «در پاسخگویی به مطالبات ما تعلل کردند، حق ایران برای آغاز فعالیتهای هستهای محفوظ است. وقتی دیدیم برجام فایده‌‌‌ای ندارد، یکی از راه‌هایش این است که برویم سراغ بازیافت فعالیتهای تعطیل‌‌‌شده».
• دو سال از اعلام این شروط گذشته و اروپاییها نه تنها هیچکدام از آنها را اجرا نکردند بلکه حلقه فشار بر رژیم را تنگ‌تر کرده‌اند. اما جمهوری اسلامی از قرار معلوم به توصیه روس‌ها بر حفظ برجام اصرار می‌ورزد. اکنون در صورت اعلام رسمی تصمیم شورای حکام باید منتظر واکنش‌های رژیم ایران بود.
وبسایت ضد انقلاب زیتون نیز در همین زمینه مبادرت به انتشار یادداشت محمدرضا سرداری، با عنوان "سایه‌ی بازگشت تحریمهای بین‌المللی بر سر ایران"، نموده است. در این یادداشت می خوانیم: «در حالی که در داخل کشور زمزمه‌هایی از تمایل محمود احمدی نژاد و یارانش برای بازگشت به قدرت اجرایی به گوش می‌رسد؛ پس از دو سال التیام و رضایت نسبی، زخم کهنه‌ی چالش ایران با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی بر سر برنامه هستهای و همچنین لغو تحریم تسلیحاتی در شورای امنیت، می‌رود که سرباز کند.
هفته گذشته نیز آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، گفته بود که موشک‌های شلیک‌شده به اهدافی در عربستان «منشاء ایرانی» داشته‌اند. منظور گوترش حمله‌ای است که تابستان گذشته به تاسیسات نفتی عربستان، آرامکو ،انجام شد و شبه‌نظامیان حوثی مسئولیت آن را به عهده گرفتند. ایران هموراه نقش خود را در این حمله تکذیب کرد.»
در ادامه این یادداشت آمده است: «شورای حکام آژانس در قطعنامه اخیر خویش جمهوری اسلامی را به‌خاطر عدم همکاری با بازرسان توبیخ کرده است؛ قطعنامه‌ای که با وجود مخالفت روسیه و چین، موافقت ۲۵ عضو این نهاد و رای ممتنع هفت عضو دیگر تصویب شد.. حال گزارش آژانس احتمال داده در یکی از آن دو سایت انفجار هستهای در سطح آزمایشگاهی صورت گرفته باشد.
به گفته دبیرکل آژانس، بیش از چهار ماه است که جمهوری اسلامی اجازه دسترسی به این دو مرکز را نداده و حدود یک سال است که از گفت‌وگوی جدی درباره سوالات مربوط به فعالیت‌ها و مواد هستهای اعلام‌نشده احتمالی در این مراکز خودداری می‌کند. به باور ناظران این قطعنامه می‌تواند فشارها را بر جمهوری اسلامی برای همکاری بیشتر و ارائه مجوز بازدید از این دو سایت افزایش دهد.
در این میان با وجود دفاع روسیه و چین از ایران در برابر صدور این قطعنامه، میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته است ایران «باید خواسته آژانس را بدون کوچکترین وقفه‌ای برآورده کند».
از آن سو آلمان، فرانسه و بریتانیا هم که قطعنامه اخیر به پیشنهاد آنان صادر شده، اعلام کردند از تلاش‌های آمریکا برای اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل متحد علیه ایران حمایت نمی‌کنند.»
یادداشت زیتون در ادامه آورده است: «واکنش‌ها به قطعنامه اخیر آژانس در ایران فعلا در سطح دیپلماتیک بوده است؛ اما انتظار می‌رود واکنش به سطح مقامات بلند پایه‌تر از جمله مجلسِ در اختیار اصولگرایان نیز برسد.
به گفته نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بزرگ‌نماییِ دو درخواست دسترسی آژانس، در حالی که است که ایران ابهامات و نگرانی‌های اصولی در این خصوص دارد و گفت‌وگو‌ها نیز در این زمینه در جریان است.
ظریف گفت که ایران اجازه نخواهد داد آژانس ابزار دست دولت ترامپ برای نابودی برجام شود و تهدید کرد اگر آژانس بخواهد از «روش‌های غیرمنطقی» استفاده کند، ایران «برخورد مناسبی» خواهد داشت.
به نظر می‌رسد مقصود نماینده ایران از نگرانی اسنادی است که اسرائیل در اختیار آژانس قرار داده است. غریب آبادی معتقد است این قطعنامه تلاشی است در جهت ایجاد یک بحران غیرضروری بر سر راه این همکاری‌ها.
از سوی دیگر حرکت در مسیر لغو تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران پس از اجرای برجام یکی از چشم‌داشت‌های مهم ایران از این توافق بین‌المللی بود.
شورای امنیت سازمان ملل از ۱۳ سال پیش خرید و فروش سلاح با ایران را در قالب تحریمهای فصل هفتم شورای امنیت ممنوع کرده بود. طبق برجام پاییز امسال این تحریم‌ها به پایان می‌رسد اما آمریکاییها خواستار تمدید این تحریم‌ها هستند و قطعنامه‌ای را در این زمینه به شورای امنیت پیشنهاد کرده‌اند. قطعنامه‌ای که با مخالفت روسیه و چین و موضع مبهم اروپاییها روبرو شده است.
گزارش اخیر دبیرکل سازمان ملل در خصوص اینکه موشک‌های شلیک شده به آرامکوی عربستان منشاء ایرانی داشتند، از سوی ایران تلاشی از سوی آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها خوانده شده است. حسن روحانی در این رابطه گفته «آمریکاییها با ادامه سیاست فشار باز هم به دنبال توطئه هستند، و چون ایران در هفته‌های آینده و در مهرماه به نقطه‌ای می رسید که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ همه تحریمهای تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود از هم اکنون نسبت به آن روز مهم و بلند برای تاریخ دفاعی ایران عصبانی و به دنبال تدوین قطعنامه و ارسال به شورای امنیت سازمان ملل هستند.»
العربیه فارسی نیز در گزارش خبری خود با عنوان "واشنگتن: به ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هستهای پایبندیم"، به مطالب زیر پرداخته است:
• وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا جمعه 19 ژوئن 2020 تاکید کرد که واشنگتن به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای پایبند است.
• وزارت خارجه آمریکا جمعه در بیانیه‌ای با تاکید این که ایران هیچ انگیزه‌‌هایی برای متوقف ساختن توسعه برنامه هسته‌ایش از خود نشان نداده است، افزود که تهران «در ماههای اخیر به تنش‌زایی هسته‌ایش ادامه داده است».
• واشینگتن همچنین ممانعت ایران از ورود بازرسان بین‌المللی به دو تاسیسات هسته‌ایش را «بسیار نگران کننده» و تلاش (تهران) برای پنهان‌کاری در این زمینه را «بسیار سوال برانگیز» دانست.
• وزارت خارجه آمریکا نیز با تاکید این که «اقدامات ایران قابل قبول نیست و به تهدیدها دامن می‌زند» بر پایبندی واشنگتن به بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هستهای تاکید کرد.
• این در حالی است که جمعه پیش از این آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش‌نویس قطعنامه انتقاد آمیز علیه برنامه هستهای ایران را تصویب و در دستور کار قرار داد.
• این قطعنامه که به تصویب شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیده رسما از ایران میخواهد جهت بازرسی از دو سایتی که مظنون‌اند در گذشته در آنها فعالیتهای هستهای غیر مجازی انجام شده به بازرسان بین‌المللی اجازه ورود دهد.
• از سال 2012 این اولین قطعنامه‌ای تصویب شده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که از ایران به دلیل برنامه هسته‌ایش انتقاد می‌کند.
• پیش‌نویس این قطعنامه طی نشست شورای حکام در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین و در سایه افزایش تنش‌ها در ماههای اخیر درباره برنامه هستهای ایران به تصویب رسیده و در دستور کار آژانس قرار گرفت.
رسانه دستگاه سعودی در گزارش دیگری با عنوان "استقبال سعودی از قطعنامه انتقادآمیز آژانس انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران"، به مطالب زیر می پردازد:
• پادشاهی عربی سعودی جمعه 19 ژوئن 2020 از قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دعوت از تهران برای موافقت با ورود بازرسان بین‌المللی به تاسیسات هستهای ایران و فراهم کردن اطلاعاتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر برنامه هستهای این کشور به آن نیاز دارد، استقبال کرد.
• به گزارش خبرگزاری رسمی سعودی (واس) شاهزاده عبدالله بن خالد بن سلطان بن عبدالعزیز آل سعود سفیر خادم حرمین شریفین در اتریش و نماینده سعودی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی در بیانیه‌ای خبری گفت: «پادشاهی عربی سعودی از قرار گرفتن پیش‌نویس قطعنامه ارائه شده از سوی سه کشور اروپایی (آلمان، بریتانیا و فرانسه) در دستور کار شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که از ایران میخواهد به طور کامل و فوری با آژانس همکاری و به بازرسان آژانس اجازه بازرسی از سایت‌های مورد نظر را بدهد، استقبال کرده و در این راستا پادشاهی سعودی از تلاش‌های حرفه‌ای و شفاف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر آن قدردانی می‌کند».
• نماینده سعودی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای که نسخه‌ای از آن به دفتر «العربیه» در بروکسل ارسال شده افزود:« پادشاهی عربی سعودی از این قطعنامه که گامی مهم و جدی در راستای تلاش برای مقابله با تعدی‌های ایران و اقداماتش در نقض موافقت‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط با برنامه هسته‌ایش و هماهنگ با فراخوان‌های مکرر از جامعه بین‌المللی برای پذیرفتن مسئولیت‌هایش در حفظ امنیت و صلح بین‌المللی و عدم اجازه دادن به ایران برای توسعه فناوری هستهای برای اهداف غیر مسالمت‌آمیز است، حمایت می‌کند».
• ژان ایو لو دریان، هایکو ماس و دومینیک راب، وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیان روز جمعه 19 ژوئن 2020 در بیانیه مشترکی تاکید کردند که از تمدید تحریمهای موشکی علیه ایران حمایت می‌کنند.
• در این بیانیه آمده که ایران از سال 2019 اقدام به برداشتن گام‌هایی کرد که با توافق برجام تطابق ندارد و این سه کشور «برای محافظت از این توافق ایران را به بازگشت از همه اقدام‌هایی که با توافق تطابق ندارند، و همچنین بازگشت فوری به پایبندی کامل به مفاد این توافق دعوت می‌کنند.»
• در این بیانیه آمده: «ما هنوز باور داریم که سیاست اعمال فشار حداکثری به شکل کارا به این هدف کمک نمی‌کند و باید به جای آن به بازرسی ایرام همزمان با گفتگوها و استفاده از دیپلماسی روی آورد... ما باور داریم که در طولانی‌مدت باید به نگرانی‌های مشترک درباره برنامه هستهای ایران، برنامه موشک‌های بالستیک این کشور و فعالیتهای بی‌ثبات‌کننده‌اش در منطقه پرداخت.»
• در همین راستا وزرای امور خارجه بریتانیا، آلمان و فرانسه از تمدید تحریمهای تسلیحاتی علیه ایران حمایت کرده و در بیانیه خود اعلام کردند: «برداشته شدن تحریمهای سازمان ملل در زمینه تسلیحات کلاسیک که براساس قطعنامه 2231 وضع شده، از اول اکتبر آینده می‌تواند پیامدهای جدی در زمینه امنیت و ثبات منطقهای داشته باشد.»
• راب، لو دریان و ماکس همچنین اعلام کردند که نشستی در سطح وزراء برگزار می‌کنند تا ایران را به همکاری ترغیب کنند.
• آنها همچنین نگرانی شدید خود از مخالفت ایران با ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به برخی مراکز ایران را ابراز کرده و گفتند که این موضوع فعالیت آژانس را مختل کرده و سیستم تضمین‌های عملی را به شکل خطرناکی تهدید می‌کند.
العربیه فارسی در گزارش خبری مشابهی با عنوان "انتقاد شدید وزیر امورخارجه آمریکا از چین: پکن دموکراسی غربی را تهدید می‌کند"، می نویسد: «به گزارش فرانس‌پرس پمپئو در یک نشست مجازی درباره دموکراسی که در کپنهاگ، پایتخت دانمارک برگزار شد، گفت: «حزب کمونیست چین میخواهد شما را به انتخاب میان آمریکا و چین مجبور کند.»
او در ادامه توضیح داد: «نمی‌توانیم بدون کنار گذاشتن هویت‌مان بین این دو گزینه تعادل ایجاد کنیم. دموکراسی‌هایی که بر یک نظام سلطه‌جو بنا شده‌اند، نمی‌توانند چنین نامی به خود بگیرند.»
وزیر امور خارجه ایالات متحده در یکی از شدیدترین سخنرانی‌هایش خطاب به پکن گفت: «امیدوارم سخنان بیشتری در اروپا درباره موضوع چالش چین بشنوم.»
پمپئو دو روز پیش در هاوایی یکی از مسئولان عالیرتبه وزارت امور خارجه چین دیدار کرد و پس از این دیدار گفت که باید بی‌پرده سخن گفت و به ویژه اینکه باید به شکل جدی رفتار کرد تا جایی برای شبهه در انتخاب میان آزادی و طغیان وجود نداشته باشد.
از زمان انتشار ویروس کرونا در جهان، روابط پکن و واشنگتن به شدت تیره شده و آمریکا چین را مقصر اصلی بحران جهانی کرونا می‌داند. آمریکا و اروپا همچنین نگرانند شرکت هووای چین تکنولوژی شبکه‌های نسل پنجم را تحت سلطه خود درآورد. این شرکت یکی از نزدیکترین شرکت‌ها به دولت چین است.
همزمان با تیره شدن روابط چین و آمریکا، روابط این کشور استرالیا و فرانسه نیز دچار مشکل شد.»
ایندیپندنت فارسی نیز در همین زمینه گزارشی خبری را با عنوان "قطعنامه شورای حکام علیه ایران تصویب شد"، منتشر کرده که اهم آن از این قرار است:
• کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به تصویب این قطعنامه گفت که تهران قطعنامه شورای حکام را کاملاً رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد.
• این قطعنامه که پیش‌تر بخش‌هایی از آن منتشر شده بود با تایید نگرانی‌های رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در مورد روند همکاری‌ها از ایران میخواهد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمینه دسترسی بازرسان به دو سایت هستهای و پاسخ به پرسش‌هایی که از یک سال پیش بی‌‌جواب مانده، به طور کامل همکاری کند.
• با تصویب این قطعنامه فشار بر تهران برای موافقت با دسترسی بازرسان به دو سایت که سال‌ها قبل در آن فعالیت هستهای انجام می‌شده، افزایش می‌یابد. همچنین گروسی می‌گوید ایران یک سال است که به برخی پرسش‌ها پاسخ نداده است.
• تصویب این قطعنامه در انتقاد از نحوه همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیوند با گزارش اخیر دبیرکل سازمان ملل در خصوص منشاء ایرانی سلاح‌های استفاده شده در حمله سال گذشته به عربستان سعودی می‌تواند روند تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی را تسهیل کند.
• تهران تاکید دارد که آژانس با توجه به اطلاعاتی که از دشمنان ایران دریافت کرده خواستار دسترسی به دو سایت قدیمی است و بر اساس ادعای دشمنان همکاری نمی‌کند.
صدای آمریکا نیز در گزارش خبری خود با تیتر "سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: حالا توپ در زمین ایران است"، به مباحث ذیل پرداخته است:
• سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید ایالات متحده از قطعنامه روز جمعه آژانس حمایت می‌کند و ایران باید تعهد خود را نشان دهد.
• به گزارش آسوشیتدپرس، جکی ولکات، سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز جمعه ۳۰ خرداد پس از تصویب قطعنامه شورای حکام در انتقاد از جمهوری اسلامی گفت: «ایالات متحده از این قطعنامه حمایت کرده و اکنون توپ در زمین ایران است.»
• وی به خبرنگاران گفت: «واقعیت مطلب این است که این تماما تصمیم خود ایران است ... آنها اگر فقط تصمیم می‌گرفتند به تعهدات خود در ارتباط با آژانس عمل کنند، می‌توانستند این [مساله] را یک شبه حل کنند.»
• ساعاتی پیش نیز، در نخستین واکنش به قطعنامه جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی، برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه ایالات متحده در امور ایران، گفت که اگر جمهوری اسلامی چیزی برای مخفی کردن ندارد، باید به بازرسان این آژانس اجازه بازرسی بدهد.
• سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: حالا توپ در زمین ایران است
• سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید ایالات متحده از قطعنامه روز جمعه آژانس حمایت می‌کند و ایران باید تعهد خود را نشان دهد.
• به گزارش آسوشیتدپرس، جکی ولکات، سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز جمعه ۳۰ خرداد پس از تصویب قطعنامه شورای حکام در انتقاد از جمهوری اسلامی گفت: «ایالات متحده از این قطعنامه حمایت کرده و اکنون توپ در زمین ایران است.»
• وی به خبرنگاران گفت: «واقعیت مطلب این است که این تماما تصمیم خود ایران است ... آنها اگر فقط تصمیم می‌گرفتند به تعهدات خود در ارتباط با آژانس عمل کنند، می‌توانستند این [مساله] را یک شبه حل کنند.»
• ساعاتی پیش نیز، در نخستین واکنش به قطعنامه جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی، برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه ایالات متحده در امور ایران، گفت که اگر جمهوری اسلامی چیزی برای مخفی کردن ندارد، باید به بازرسان این آژانس اجازه بازرسی بدهد.
• واکنش آمریکا به قطعنامه امروز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی | برایان هوک: جمهوری اسلامی باید اجازه بازرسی بدهد
• در نخستین واکنش به قطعنامه جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی، برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه ایالات متحده در امور ایران، گفت که اگر جمهوری اسلامی چیزی برای مخفی کردن ندارد، باید به بازرسان این آژانس اجازه بازرسی بدهد.
• آقای هوک این سخنان را در جریان یک کنفرانس تلفنی که روز جمعه ۳۰ خرداد با حضور مقامات دولت آمریکا توسط وزارت خارجه ایالات متحده برگزار شده بود، بیان کرد. در این کنفرانس تلفنی علاوه بر آقای هوک، کریستوفر اشلی فورد مدیرکل وزارت خارجه آمریکا در امور امنیتی و منع سلاح‌های کشتار جمعی، و جکی ولکات سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز حضور داشتند.
• آقای هوک گفت که طبق اعلام اژانس بین المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران هنوز حاضر نشده به پرسش‌ها در مورد فعالیتهای قبلی پاسخ دهد. وی افزود: «ایران یک سال است که به سوال‌های آژانس پاسخ نداده و به بازرسان اجازه حضور نمی‌دهد. اگر جمهوری اسلامی ایران چیزی را پنهان نمی‌کند، باید [به آژانس] اجازه بازرسی بدهد.»
• قطعنامه آژانس علیه جمهوری اسلامی ایران بعد از ۸ سال
• شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه قطعنامه‌ای را در انتقاد از ایران و نقض تعهداتش در توافق هستهای سال ۱۳۹۴ با قدرت‌های جهانی تصویب کرد.
• خبرگزاری فرانسه نوشت، این نخستین بار از سال ۲۰۱۲ میلادی به این طرف است که شورای حکام چنین قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی صادر می‌کند. وال استریت جورنال نیز نوشت از سال ۲۰۱۲ قطعنامه‌ای درباره عدم همکاری ایران صادر نشده بود.
• رویترز نیز نوشت که این قطعنامه از زمان توافق هستهای در سال ۹۴ سابقه نداشت. به نوشته این خبرگزاری این قطعنامه با ۲۵ رای موافق تصویب شد و روسیه و چین به آن رای منفی دادند.
• همچنین این قطعنامه از تهران میخواهد امکان دسترسی به دو سایت را برای بازرسان آژانس فراهم کند تا فعالیتهای هستهای اعلام نشده در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی در آنها بررسی شود.
• در این قطعنامه همچنین از ایران خوسته شده است که با آژانس همکاری کامل داشته باشد و بدون تاخیر بیشتر به درخواست‌های آن نهاد بین‌المللی، از جمله دسترسی فوری آژانس به محل‌های مدنظرش، عمل کند.
همین رسانه در گزارشی دیگر آورده است:
• در نخستین واکنش به قطعنامه جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی، برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه ایالات متحده در امور ایران، گفت که اگر جمهوری اسلامی چیزی برای مخفی کردن ندارد، باید به بازرسان این آژانس اجازه بازرسی بدهد.
• آقای هوک این سخنان را در جریان یک کنفرانس تلفنی که روز جمعه ۳۰ خرداد با حضور مقامات دولت آمریکا توسط وزارت خارجه ایالات متحده برگزار شده بود، بیان کرد. در این کنفرانس تلفنی علاوه بر آقای هوک، کریستوفر اشلی فورد مدیرکل وزارت خارجه آمریکا در امور امنیتی و منع سلاح‌های کشتار جمعی، و جکی ولکات سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز حضور داشتند.
• آقای هوک گفت که طبق اعلام اژانس بین المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران هنوز حاضر نشده به پرسش‌ها در مورد فعالیتهای قبلی پاسخ دهد. وی افزود: «ایران تقریبا یک سال است که به سوال‌های آژانس پاسخ نداده و به بازرسان اجازه دسترسی به سایت‌های بالقوه حساس هستهای را نداده است. اگر [حکومت] ایران چیزی را پنهان نمی‌کند، در آن صورت نباید مشکلی برای اعطای دسترسی کامل به بازرسان [آژانس] داشته باشد.»
• به گفته نماینده ویژه آمریکا در أمور ایران، دادن اجازه بازرسی بخشی از تعهداتی است که ایران بر اساس پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هستهای (ان‌پی‌تی) متعهد به اجرای آن شده است.
• وی گفت که ایران باید یک راه را انتخاب کند: یا باید اجازه بازرسی بدهد و شفاف عمل کند، و یا آن که روند کنونی مانع‌تراشی و فریبکاری خود را ادامه دهد.
• برایان هوک در عین حال تاکید کرد که انتخاب گزینه دوم «فقط به انزوای بیشتر دیپلماتیک ایران می‌انجامد.»
• وزیر خارجه ایالات متحده در واکنش به قطعنامه صادره توسط شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با اشاره به ادامه پنهان‌کاری‌های ایران در زمینه توسعه برنامه هسته‌ایش، بار دیگر بر عزم راسخ ایالات متحده در جلوگیری از دستیابی ایران به جنگ‌افزارهای هستهای تاکید کرد.
• «امروز شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تصویب قطعنامه‌ای از ایران خواست هرگونه اطلاعات مورد درخواست بازرسان آژانس و هر مکانی که آنها خواستار بازرسی از آن هستند و ایران متعهد به ارائه آن است را در اختیار آن بازرسان قرار دهد.»
• آقای پمپئو گفت: «ایران تاکنون هیچ قصدی برای توقف گسترش برنامه هستهای خود نشان نداده و ماه‌ها است که از پاسخ دادن به پرسشهای آژانس و اعطای امکان دسترسی [به مکان‌های] لازم برای انجام دادن ماموریت بسیار مهم راستی‌آزمایی آژانس، خودداری کرده است. همان طور که شورای حکام آژانس امروز روشن کرد، ایران باید بی‌درنگ به تعهدات خود در مورد ضمانت‌های آن کشور به آژانس، عمل کند و همکاری کاملی با آژانس داشته باشد.»
• آقای پمپئو هشدار داد: «چنانچه ایران همکاری نکند، جامعه جهانی باید برای انجام اقدامات بیشتر آماده باشد.»
• ایالات متحده همچنان نسبت به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای متعهد است و از طریق شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ارائه حمایت لازم به آن آژانس جهت حل این مسائل جدی ادامه می‌دهد. ایران قانوناً موظف است به پرسشهای آژانس پاسخ داده و اجازه دسترسی لازم را ارائه دهد.»
• آقای پمپئو در پایان گفت: «با توجه به سابقه فعالیتهای هستهای مخفیانه ایران، بسیار مهم و اساسی است که ایران، به شکلی قابل راستی‌آزمایی، نشان دهد که آن گونه فعالیت‌ها را کنار گذاشته است. ما به دنبال یک راه‌حل دیپلماتیک جامع برای رسیدگی به نگرانی‌های هستهای در [ارتباط با] ایران هستیم؛ راه‌حلی که باید بر اساس راستی‌آزمایی موثر بنا شود.»
دویچه‌وله فارسی نیز در گزارش خبری خود با عنوان "ایران قطعنامه شورای حکام آژانس اتمی را "مایوس‌کننده" خواند"، به مطالب زیر می پردازد:
• ایران به قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی واکنش نشان داد و تصویب آن را مایوس‌کننده خواند. کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد "ایران در واکنش به قطعنامه شورای حکام اقدام مقتضی و مناسب خواهد داشت".
• غریب‌آبادی درباره جزئیات اقدام ایران در این باره توضیح بیشتری نداد.
• غریب‌آبادی در بیانیه خود گفت سالانه بیش از ۳۳ دسترسی تکمیلی از ایران انجام می‌شود و "بزرگ نمایی دو درخواست دسترسی آژانس" اقدامی کاملا غیرسازنده و سیاسی است.
• نماینده ایران در آژانش اتمی قطعنامه تصویب شده را "زیاده طلبی و فزون‌خواهی" دانسته و آن را رد کرده است. به باور ایران قطعنامه هیچ ارتباطی با واقعیت‌های فنی ندارد، بلکه صرفاً ناشی از یک "دستورکار سیاسی و غیرحرفه‌ای" است.
• غریب‌آبادی وضعیت موجود را "دام آمریکا و اسرائیل برای ایران" دانسته و به دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توصیه کرده است "به حدود اختیارات خود پایبند باشد و قدردان همکاریهای ایران".
• نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس در این بیانیه دلایل مخالفت کشورش با بازدید کارشناسان آژانش اتمی از دو سایت ایرانی را توضیح نداده است.
• نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در آژانس اتمی با خواست بازرسی از "سایت‌های مشکوک" مخالفت کرده است. محمدجواد ظریف هم در توئیتی این درخواست را "غیرمنطقی" و قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی را "ضدایرانی" خوانده است.
• غریب‌آبادی اجرای پروتکل الحاقی را در چارچوب توافق هستهای پنج به اضافه یک دانسته و عمل کردن به آن را از سوی ایران امری موقتی و داوطلبانه دانسته است.
• او مدعی شده است که در سال گذشته میلادی ۲۰ درصد کل بازرسی‌های آژانس در سطح بین‌المللی در ایران صورت گرفته است. افزون بر آن، هفت بازرس آژانس به طور پیوسته و روزانه در ایران حضور دارند.
• نماینده جمهوری اسلامی در آژانس از سطح گسترده همکاری کنونی ایران با این نهاد نظارتی بین‌المللی سخن گفته و انتقاد برخی از اعضای شورای حکام و همچنین مدیرکل آژانس مبنی بر عدم همکاری ایران با این نهاد را بی‌اساس دانسته است.
• محور اصلی مورد مشاجره
• آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست ماه مارس خود خواستار بازدید از دو مکان در ایران شده بود. یکی از این دو مکان گفته می‌شود که منطقه تورقوزآباد است. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل مدعی است به اسنادی درباره استفاده غیرمجاز و اعلام نشده‌هسته‌ای از این منطقه دست یافته است.
• جمهوری اسلامی درخواست بازدید از این دو محل را متکی بر "اطلاعات غیرمعتبر" می‌داند. غریب‌آبادی بی‌آنکه نامی از نتانیاهو یا تورقوزآباد بیاورد درباره درخواست بازدید از این محل چنین گفته است:
• «نیازی به گفتن نیست که هر اطلاعاتی که ادعا می‌شود از طریق به اصطلاح عملیات مخفی یا فعالیتهای اطلاعاتی بدست می‌آید و هرگونه استفاده بعدی از آنها به عنوان مبنایی برای درخواست‌ها، مطابق اساسنامه آژانس نبوده و ... هیچ تعهدی نیز برای ایران ایجاد نمی‌کند.»
• نماینده ایران در آژانس در برابر این درخواست که چرا جمهوری اسلامی دسترسی به این دو مکان را ممکن نمی‌سازد تا سیاسی بودن این ادعا را نشان دهد، گفته است:
• «پاسخ واضح است. به عنوان یک موضوع حاکمیتی، هیچ کشوری قلمرو خود را فقط بر اساس ادعاهای مستمر مطرح شده از سوی دشمن خود، به روی بازرسی‌ها باز نمی‌کند.»
• همزمان محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در توئیتی با اشاره به بازرسی‌های آژانس در ایران، از شورای حکام آژانس اتمی خواست که اجازه ندهد "دشمنان برجام منافع عالی ایران را به خطر بیندازند."
رادیو فردا نیز در گزارش خبری اش با عنوان "نماینده روسیه: ایران خواسته آژانس برای بازرسی را «بدون کوچکترین وقفه برآورده کند»"، به مطالب زیر می پردازد:
• میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی، گفته است ایران «باید خواسته آژانس را بدون کوچکترین وقفه‌ای برآورده کند».
• به گزارش خبرگزاری ایرنا که متن سخنان آقای اولیانوف در جلسه شورای حکام را منتشر کرده، او در عین حال تاکید کرده که «تهران برای گرفتن تصمیم مثبت» درباره بازرسی‌های آژانس «نیاز به رایزنی‌های بیشتر دارد».
• به گزارش خبرگزاری ایرنا که متن سخنان آقای اولیانوف در جلسه شورای حکام را منتشر کرده، او عدم توافق آژانس و حکومت ایران درباره بازرسی‌ها را مایه «نگرانی و دلسردی عمیق» خوانده و از طرفین خواسته است که «فورا به گفت‌وگو درباره این مساله پرداخته و به نتیجه مثبت دست بیابند».
• رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۲۶ خرداد خبر داد: «بیش از چهار ماه است که ایران درخواست اعطای دسترسی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی از دو مرکز را بی‌پاسخ گذاشته و در حدود یک سال است که وارد هیچ بحث اساسی برای روشن ساختن سوالات مطروحه نشده است.»»
• با این حال نماینده روسیه گفته است «دلیلی برای بزرگنمایی بیش از حد» وجود ندارد و کاوش درباره «گذشته دور برنامه هسته ای ایران، می‌تواند «عامل جدید بی‌ثبات‌کننده و پیچیده‌کننده وضعیت پیرامون برنامه هسته ای ایران» باشد.
• آقای اولیانوف همچنین تاکید کرده که «لزومی به تصویب قطعنامه شورای حکام» نیست و باید مسائل بین دبیرخانه شورای حکام و ایران حل شود.
• وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی عضو توافق هستهای سال ۲۰۱۵ با ایران روز جمعه با انتشار اعلامیه مشترکی ضمن اعلام پایبندی این کشورها به برجام خواهان ادامه تحریم صادرات اسلحه و تکنولوژی ساخت موشک به ایران تا سال ۲۰۲۳ شدند.
• طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیرو توافق هستهای با ایران صادر شد، تحریم تسلیخاتی جمهوری اسلامی روز ۲۷ مهر ماه امسال پایان می‌یابد. ایالات متحده اما پیش از این تاکید کرده بوذ که این تحریم‌ها باید تمدید شود.
• بیانیه سه کشور اروپایی با اشاره به این قطعنامه می‌گوید: «به نظر ما برچیده شدن این تحریم‌ها پیامدهای اساسی برای امنیت و ثبات منطقه دارد و اروپا ممنوعیت صادرات تکنولوژی موشکی و تسلیحات اروپا به ایران را تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داد.»
• با این حال وزرای خارجه این سه کشور از تهدید آمریکا برای توسل به مکانیسم ماشه در صورت تمدید تسلیحاتی ایران استقبال نکرده و هشدار داده‌اند که این اقدام نتایجی جدی خواهد داشت که با تلاش‌های اروپا برای حفظ برجام در تضاد است.
• مکانیسم ماشه، سازوکاری برای حل اختلافات در برجام است که بر اساس آن، اگر ایران به تعهداتش عمل نکند، طرف‌های دیگر توافق می‌توانند پرونده را به شورای امنیت بازگردانند و تحریم‌ها علیه تهران را از سربگیرند. ایران و دیگر طرف‌های برجام می‌گویند آمریکا از این توافق خارج شده و امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
• پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
• در همین حال برایان هوک، مسئول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا نیز عنوان کرد که واشینگتن پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در زمینه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تهیه کرده است.
• وی اظهار داشت: «آخرین چیزی که خاورمیانه لازم دارد این است که ایران تسلیحات متعارف بیشتری داشته باشد تا برای حمله به سایر کشورها همان گونه که در مورد عربستان سعودی دیدیم، استفاده کند یا اینکه آن را به گروه‌های نیابتی‌اش در خاورمیانه برساند.»
• اشاره آقای هوک به حملات پهپادی سال گذشته به تاسیسات نفتی عربستان سعودی است. واشینگتن و ریاض می‌گویند که تهران پشت این حملات بوده است، ادعاهایی که جمهوری اسلامی آن را رد می‌کند. با این حال خبرگزاری رویترز به تازگی نوشته که دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارشی به شورای امنیت تایید کرده که موشک‌ها «منشا ایرانی» داشته‌اند.
• برایان هوک که همراه دو مقام آمریکایی در یک کنفرانس تلفنی حضور یافته بود، در ادامه سخنان خود از روسیه و چین به خاطر رای منقی به قطعنامه سه کشور اروپایی انتقاد کرد.
• او گفت: «روسیه و چین باید نگرانی بیشتری برای حفاظت از ماموریت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان دهند تا اینکه از جمهوری اسلامی ایران حفاظت کنند. اینکه انگیزه آنها از این اقدام چه بوده، باید از خود آنها بپرسید.»
بی‌بی‌سی فارسی نیز در گزارش خبری اش در رابطه با قطعنامه، مباحث ذیل را پوشش داده است:
• سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفته است محتوای قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی اتمی برای این کشور "مهم" نیست ولی آن را "کاملا غیرسازنده و مایوس‌کننده خوانده است.
• شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته، قطعنامه‌ای را تائید کرده که در آن از ایران خواسته شده زمینه دسترسی بازرسان آژانس به دو سایت هستهای را فراهم کند.
• عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به خبرگزاری صدا و سیما گفته است اگرچه این قطعنامه از لحاظ محتوایی "آرام و توصیه‌ای" است اما ایران آن را غیرقابل قبول می‌داند.
• او گفته است مسئولیت واکنش ایران به عهده بانیان قطعنامه شورای حکام خواهد بود.
• فرانسه، بریتانیا و آلمان روز گذشته در بیانیه‌ای اعلام کردند که از تلاش‌های آمریکا برای اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران حمایت نمی‌کنند.
• آنها در عین حال از ایران خواستند به طور کامل به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کند.
• ایران بارها این کشورها را متهم کرده که به تعهدات خود در برجام عمل نکرده‌اند و برای همین از سال ۲۰۱۹ در چندین گام از تعهدات خود در برجام عقب‌نشینی کرده است.
• آلمان، فرانسه و بریتانیا اعلام کردند از تلاش‌های آمریکا برای اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران حمایت نمی‌کنند اما همزمان نگران رفع تحریمهای تسلیحاتی ایران که در ماه اکتبر آینده روی خواهد داد هم هستند.
• امضاکنندگان اروپایی برجام همچنین در بیانیه‌ای مشترک خواستار بازگشت کامل ایران به تعهداتش شده‌اند.
• این سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای که روز جمعه، ۱۹ ژوئن منتشر کردند گفتند "ما قاطعانه اعتقاد داریم که هرگونه تلاش یک جانبه برای اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد، عواقب منفی جدی در شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد داشت."
• وزیران امور خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا گفتند "ما از چنین تصمیمی که با تلاش‌های فعلی ما برای حفظ برجام ناسازگار باشد، حمایت نخواهیم کرد."
• این سه وزیر امروز در برلین دیدار کردند.
• در بیانیه آلمان، بریتانیا و فرانسه آمده: "ما از سال ۲۰۱۸ همه تلاش‌مان را برای حفظ برجام انجام دادیم و به تمامی تعهدات‌مان عمل کردیم از جمله برداشتن تحریم‌ها."
• این در حالی است که ایران بارها این سه طرف اروپایی برجام را به "کارشکنی و روی‌گردانی" از تعهدات‌شان متهم کرده و به همین علت هم در سال ۲۰۱۹ اعلام کرده که به صورت گام به گام از تعهداتش عقب‌نشینی خواهد کرد.
• در بخش دیگری از این بیانیه، آلمان، بریتانیا و فرانسه گفته‌اند در حالی که به طور کامل متعهد به مفاد برجام هستند، از لغو تحریم های تسلیحاتی ایران که مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه اکتبر آینده روی خواهد داد، به شدت نگران هستند چرا که تبعات آن را برای امنیت خاورمیانه خطرناک می‌دانند.
گفتنی است که بر اساس قطعنامه اخیر شورای حکام، بازی خطرناکی علیه ایران و فعالیتهای صلح‌آمیز هستهای کشور آغاز شده است که هدف نهایی آن تمدید تحریمهای تسلیحاتی و کشاندن ایران پای میز مذاکره با دولت ترامپ در راستای نیل به نتایج سیاست‌های فشار ححداکثری ایالات متحده است. نکنه قابل توجه اینکه روز ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) تحریمهای ایران در حوزه خرید و فروش هرگونه تانک جنگی، خودرو‌های رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیما‌های رزمی، بالگرد‌های تهاجمی، ناو‌های جنگی، موشک‌ها، سامانه‌های موشکی یا تجهیزات مرتبط منقضی می‌شود و منقضی شدن این تحریمهای تسلیحاتی، منجر به تضعیف سیاست فشار حداکثری آمریکا خواهد شد. پیرو رفع این تحریم‌ها، ایران وارد معامله تسلیحاتی با چین و روسیه شده و نفوذ منطقهای تهران تقویت خواهد شد. علاوه بر این، برخی محافل در واشنگتن به شدت ابراز نگرانی کرده‌اند که با رفع محدودیت‌های شورای امنیت بر تجارت تسلیحات توسط ایران، تهران خواهد توانست هم‌پیمانان منطقهای و فرامنطقه‌ای خود را آزادانه تقویت کند.
دو گزینه روی میز امریکایی‌ها از زمان خروج از برجام، برای جلوگیری از انقضای تحریمهای تسلیحاتی: 1)فعال کردن مکانیسم ماشه 2)تصویب یک قطعنامه جدید برای تحریم تسلیحاتی ایران.
نکات قابل توجه: 1)غربی‌ها تا زمانی که اشراف اطلاعاتی خود را بر تأسیسات نظامی ایران از طریق آژانس کامل نکنند، به بهانه اجرای پروتکل الحاقی، به بازرسی‌های میدانی از اماکن نظامی ایران برای تکمیل اشراف خود را ادامه خواهند داد ۲)با اعطای دسترسی به آژانس برای بازدید از دو سایت مد نظر آن، نه پروژه تمدید تحریمهای تسلیحاتی متوقف خواهد شد و نه درخواست‌های بعدی آژانس برای بازرسی‌های بیشتر و جدیدتر. بنابراین، مخالفت ایران با این درخواست‌ها مهم است 3)تمدید دوازده ماهه تحریمهای تسلیحاتی، بدین معنی نیست که پس از ۱۲ ماه، امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط امریکا از بین خواهد رفت؛ به این معنا که تمدید محدود (در مقابل طرح تمدید نامحدود امریکا) نوعی خرید فرصت برای غرب است و هیچ آورده‌ای برای ایران ندارد 4)پیشرفت قابل توجه صنعت دفاعی کشور در دوره قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل اتفاق افتاده و این تحریم‌ها، مانع حمایت تسلیحاتی ایران از جبهه مقاومت نیز نشده است 5)تحریمهای امریکا مؤثرتر از قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل هستند و به همان دلیلی که تحریمهای یکجانبه امریکا فروش نفت ایران را مختل کرده، می‌تواند تجارت تسلیحات توسط ایران را نیز مختل کند؛ لذا باوجود تحریمهای امریکا و احتمال بسیار زیاد وضع تحریمهای جدید، رفع تحریمهای سازمان ملل، تغییری در وضعیت تجارت تسلیحات ایران ایجاد نخواهد کرد 6)دولت باید ضمن رایزنی فشرده با چین و روسیه برای وتوی قطعنامه‌های تمدید تحریم تسلیحاتی (چه محدود و چه نامحدود)، اعلام کند که فعال شدن مکانیسم ماشه یا وضع قطعنامه تحریمی جدید، به معنی توقف کامل اجرای برجام از سوی ایران خواهد بود. علاوه بر این، ایران باید در چارچوب کاهش تعهدات برجامی به دلیل اجرا نشدن تعهدات طرف مقابل، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را که زمینه درخواست‌های مکرر بازرسی از سوی آژانس را فراهم کرده، متوقف کند. 7)تهدید به خروج از ان.پی.تی (معاهده منع گسترش سلاح‌های کشتار جمعی) نیز کارساز خواهد بود و می‌تواند به قدرت بازدارندگی ایران بیفزاید.
