به گزارش دیدار مدیا؛ نارضایتی از معضلات معیشتی از قبیل بیکاری و گرانی و تداوم فساد ساختاری در عراق را می توان مهمترین عامل بروز اعتراض های مردمی در این کشور دانست. برآورد چگونگی شکل گیری گروه های سلفی نشان می دهد که تداوم نارضایتی و احساس تبعیض در جامعه، فرصت مناسبی را برای رشد مجدد آنها فراهم خواهد کرد. امری که در نبود دولت مرکزی منسجم در طول ماه های پس از استعفای عبدالمهدی، فرصت مساعدی را برای جولان تکفیری ها در عراق و منطقه فراهم نمود.
حمله ارتش ترکیه به شمال سوریه و شیوع کرونا در منطقه، زمینه را بیش از پیش جهت جولان تروریست های تکفیری در منطقه فراهم نموده است. از همین رو در خلال هفته های اخیر شاهد چندین عملیات ایذایی ازسوی داعش علیه نیروهای حشدالشعبی در استان های دیالی و صلاح الدین بوده ایم. گمان می رود با روی کار آمدن دولت الکاظمی، دولت بغداد در پی مقابله با هسته های خفته داعش در عراق برآمده است.
العربیه در گزارش تحلیلی در این باره آورده است: فرماندهی نظامی ارتش عراق در بغداد روز یکشنبه، 17 ماه مه از آغاز عملیات «شیران الجزیره» برای پاکسازی صحرای شمال استان الانبار، جنوب نینوی و غرب صلاح الدین تا جاده بین المللی مرز سوریه از باقیماندگان گروه «داعش» خبر داد. در بیانیه هسته رسانه‌ای امنیتی بغداد آمده است، این عملیات که با نظارت فرماندهی کل نیروهای مشترک آغاز شده است، شامل بخش‌های وادی الثرثار، مطار جنيف، سنيسله، جبل المنايف سحول راوه، الشعبانی، طريفاوی، وادی العجيج و تلول الطيارات و پاکسازی آن از بقایای گروه ی داعش را در این منطقه خواهد شد.
هسته رسانه امنیتی ارتش عراق افزود: «این عملیات با مشارکت فرماندهان عملیات «الجزیره و صلاح الدین و غرب نینوا» حشد الشعبی و بسیج عشایری در یازده محور با پشتیبانی ارتش و نیروی هوایی انجام می‌شود».
این عملیات در پاسخ به حملات روز شنبه داعش به چند مرکز امنیتی عراق که به کشته و زخمی شدن چند نیروی عراقی منجر شد، آغاز شده است، رسانه‌های امنیتی عراق فاش کردند که هدف نیروهای عراقی از این حمله تعقیب عناصر تروریستی داعش در استان دیاله است. برخی کارشناسان دلیل تجدید این فعالیت را به دلیل خروج برخی از نیروهای آمریکایی دانسته‌اند به گفته این تحلیلگران نیروهای آمریکا دارای وسایل پیشرفته‌ای هستند و تمام تحرکات داعش در صحرا را زیر نظر داشتند.
الشرق الاوسط در گزارش تحلیلی می نویسد:
ستاد اطلاع‌رسانی امنیتی عراق با صدور بیانیه ای تأکید کرد که این عملیات زیر نظر فرماندهی عملیات مشترک پیاده می‌شود.
این بیانیه هدف از این عملیات را تقویت امنیت و ثبات در این مناطق و تعقیب تروریست‌های داعش و شناسایی و بازداشت افراد تحت تعقیب اعلام کرده‌است.
از سوی دیگر، سرلشکر قاسم محمد صالح فرمانده عملیات الجزیره، از اهداف عملیات اسود الجزیره را که روز یکشنبه آغاز شد، پرده برداشت. وی در یک فایل صوتی که ستاد اطلاع‌رسانی امنیتی منتشر کرده بود گفت: در این عملیات به دنبال یافتن پناهگاه‌ها و عناصر تروریست و گرفتن فرصت حمله از دشمن و فرصت پنهان شدن در این بیابان‌های گسترده‌ای در مساحتی بیش از ۲۰۰ کیلومتر از مرزهای عراق و سوریه یا بیجی به سوی نینوا هستیم.
وی افزود: تاکنون شمار زیادی از نیروهای تروریستی کشته و پایگاه‌هایشان تخریب شده و جستجو برای یافتن پناهگاه‌هایشان در صحرا ادامه دارد.
در همین رابطه، تحسین الخفاجی سخنگوی فرماندهی عملیات مشترک عراق در گفت‌وگویی درباره ی جزئیات عملیات شیرهای الجزیره اظهار کرد: عملیات شیرهای جزیره بدون حضور ائتلاف بین‌المللی انجام می‌شود.
همزمان با انتشار اخباری درباره ی اینکه تعدادی از عناصر گروه تروریستی داعش در زندان الهول در حومه شرقی الحسکة که تحت نظر نیروهای دموکرات سوریه (قسد) است، از این زندان فرار کردند، مقمات امنیتی عراق نسبت به احتمال ورود این داعشی‌های زندانی به عراق و کمک به عملیات این گروه اظهار نگرانی کردند.
به گزارش الشرق الاوسط، مرکز رسانه امنیتی فرماندهی عملیات عراق ۲۱ آوریل گذشته آماری از مجموع ماموریت‌های نیروهای عراقی در گروههای مختلف و تلفات این نیروها و ضربات وارده به داعشی‌ها را منتشر کرد.
طبق این آمار ۱۰۶۰ عملیات انجام شد که به کشته شدن ۱۳۵ تروریست در مقابل به شهادت رسیدن ۸۸ تن از نیروهای امنیتی و زخمی شدن ۱۷۴ تن دیگر از آنها در کنار شهادت ۸۲ غیرنظامی و زخمی شدن ۱۲۰ تن از آنها منجر شد.
بر اساس این آمار رسمی، به نظر می‌رسد داعش هنوز قدرت قابل توجهی برای اجرای حملاتی مؤثر علیه نیروهای امنیتی عراق دارد.
آمار منتشر شده از سوی این مرکز مربوط به ژانویه تا اواسط آوریل ۲۰۲۰ است و این یعنی در دوره اخیر به ویژه پس از حملات زنجیره‌ای داعش در منطقه «مکیشیفه» و دیگر مناطق استان صلاح‌الدین و حملاتی دیگر در استان‌های دیالی، کرکوک و نینوا علیه حشد عشایری و نیروهای ارتش که به کشته و زخمی شدن ده‌ها سرباز منجر شد، تلفات وارده به نیروهای عراقی احتمالاً افزایش یافته‌است.
طبق داده‌های میدانی، داعش علاوه بر توانایی جنگ و وارد آوردن خسارات، با وجود اینکه بیشتر عملیات‌هایش در ماه‌های اخیر در شمال استان صلاح‌الدین، شرق دیالی و استان‌های کرکوک، الانبار و نینوا متمرکز بوده‌اند، هنوز می‌تواند در یک منطقه عملیاتی وسیع تحرکاتی داشته باشد و به گفته کارشناسان مسایل نظامی، این یعنی داعش یک «قوس هلالی» را از شرق تا شمال عراق تشکیل داده‌است.
نظرات کارشناسان داخلی عراق دربارهٔ دلایل افزایش حملات داعش در هفته‌ها و ماه‌های اخیر بسیار با یکدیگر مشابه و یکسان هستند و این شبه توافق وجود دارد که داعش از شرایط پیچیده و کشمکش سیاسی که از چند ماه قبل در عراق ادامه دارد و نیز از سرگرمی مسئولان عراقی و جهان به مشکل کرونا استفاده می‌کند.
مروان جباره سخنگوی شورای شیوخ عشایر صلاح الدین به «الشرق الاوسط» می‌گوید: «دلایل متعددی پشت فعالیت‌های اخیر داعش به ویژه در صلاح الدین وجود دارد، مشغول شدن مسئولان به کرونا یکی از آنهاست، همچنین ضعف در هماهنگی میان فرماندهان عملیاتی نیز از دیگر دلایل است و داعش در بیشتر مواقع موفق به استفاده از این ضعف شده و از نقاطی که می‌توان آنها را آخر مناطق متروکه خواند، حملاتی را آغاز کرده‌است». به نظر می‌رسد داعش دوباره در این مناطق مجالی برای نفس کشیدن پیدا کرده‌است.
بغداد الیوم در گفتگو با حسین الخفاجی سخنگوی عملیات مشترک عراق آورده است:
سخنگوی عملیات مشترک عراق گفت:« بقایای داعش از تغییر قانون درگیری استفاده کردند و در بین شهروندان عراقی مخفی می‌شوند. برخی از آنها در نتیجه اوضاع ناآرام در سوریه به داخل عراق نفوذ کردند. تاکتیک کنونی داعش مبتنی بر استفاده از پناهگاه‌های امن برای انجام عملیات است. یعنی بمب‌های دستی را کاشته و سپس فرار می‌کنند یا شهروندان و نیروهای امنیتی را از دور هدف می‌گیرند سپس این عملیاتها را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند تا روحیه همنوعانشان را بالا ببرند علاوه بر اینکه با سوء استفاده از بحران کرونا زیرساخت‌ها و محصولات کشاورزی را هدف گرفته و آن را جنگ اقتصادی برمی‌شمرند».
خفاجی با اشاره به اینکه تاکتیک نیروهای عراق هم در مبارزه با داعش فرق کرده است، گفت:« این عملیات مبتنی بر یک عملیات اطلاعاتی و شناسایی از طریق هوایی و منابع ویژه است یعنی جنگ اطلاعاتی است و بر اساس این اطلاعات تحرکاتی صورت می‌گیرد».
تی آر تی ترکیه نیز در گزارشی مشابه می نویسد:
کاظمی طی سخنانی در این گردهمایی ضمن اشاره براینکه، داعش می خواهد مجددا به کشور رخنه بکند، اظهار داشت، برای نابودی کامل داعش عملیاتهای جدیدی ترتیب داده شده و نیروهای حشد شعبی نیز در این عملیاتها در کنار ارتش خواهند بود.
کاظمی در اشاره به قانون حشد شعبی که در سال 2016 از سوی پارلمان تصویب گردید، خواستار حرکت در بنیه تشکل با توجه به این موضوع گردید.
حضور رهبران گروههای مسلح طرفدار علی السیستانی بالاترین مرجع دینی شیعیان در دفتر مرکزی حشد شعبی نیز جلب دقت نمود. در دفتر مرکزی حشد شعبی عکسهای علی خامنه ای رهبر دینی ایران و قاسم سلیمانی ژنرال ایرانی که در حمله ماه ژانویه امریکا کشته شده بود، مشاهده نشد. فقط عکس ابو مهدی المهندس معاون رئیس حشد شعبی که در این حمله کشته شده بود، به چشم می خورد.
برآورد تحولات عراق در ماه های سپری شده نشان می دهد که تروریست های داعش، فضای پس از سقوط باغوز را به عنوان فرصتی مناسب برای احیای مجدد خویش مغتنم شمرده و اکنون و با بهره گیری از یک سلسله رخدادهای منطقه ای و بین المللی در پی عرض اندام جدید برآمده اند. ظهور احتمالی داعش و ضرورت مقابله با آن همچون سدی پیش روی تحقق اهداف و وعده های داخلی الکاظمی محسوب می شود؛ از همین رو، دولت الکاظمی در اولین گام در پی سرکوب این تروریست ها برآمده است.
نقش پر رنگ ارتش و نیروهای ضد تروریستی دولت عراق در این عملیات و حضور کمرنگ حشدالشعبی را می توان سیاست الکاظمی جهت قدرت گیری دوچندان ارتش و به حاشیه راندن حشدالشعبی ارزیابی کرد. برآیند مواضع الکاظمی پیش از نخست وزیری و تاکید بر خلع سلاح حشد و یا پیوستن آنها ذیل ارتش و همچنین ظن شماری از نیروهای مقاومت در عراق نسبت به وی، از هم اکنون زمینه ایجاد شکاف میان نخست وزیر با نیروهای مقاومت را فراهم آورده است. حمله به داعش و نقش پر رنگ ارتش در آن را علاوه بر سرکوب تروریست ها، می توان آغازی برای عرض اندام الکاظمی در تحولات عراق ارزیابی نمود.
